"Dogmatem prawa cywilnego jest twierdzenie, że «związek łączący zdarzenie, które uznajemy za przyczynę szkody, z jego skutkiem w dobrach poszkodowanego, tj. szkodą» jest jedną z przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej. Także w nauce prawa rzymskiego powszechnie uznaje się, że jedną z przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej na podstawie deliktu uregulowanego w lex Aquilia jest związek przyczynowy «między szkodą a działaniem sprawcy oraz jego winą»".
Relacja przyczynowa elementem przepisu ustawy
"Dzisiaj przypisanie odpowiedzialności odszkodowawczej naturalnie uwzględnia związek przyczynowy z uwagi na to, że został wskazany w polskim kodeksie cywilnym jako przesłanka odpowiedzialności – «Zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła» (art. 361 § 1 k.c.). W doktrynie podnosi się jednak, że przy próbach rozumienia normalnych następstw czy wynikania szkody «chodzi […] o teorię odpowiedzialności, a nie związku przyczynowego w rozumieniu filozoficznym», a zatem sama relacja przyczynowa podlega wykładni prawnej jako element przepisu ustawowego. W ten sposób w polskim prawie cywilnym jest stosowana szczególnego rodzaju teoria tzw. adekwatnego związku przyczynowego, która otwiera się tylko w części na badania empiryczne, w postaci doświadczenia życiowego. Współczesny cywilista [...] może zatem dostrzec, jak możliwe jest rozstrzyganie o deliktowej odpowiedzialności odszkodowawczej przy użyciu wykładni, która nie odwołuje się czy to do związku przyczynowego conditio sine qua non, czy to – jak w prawie polskim – do jego łagodniejszej wersji, tzw. adekwatnego związku przyczynowego, a w przypadku niepewności związku przyczynowego nie wymaga tworzenia i wykorzystywania „superstruktur” teoretycznych, jak przyczynowość konkurencyjna (alternatywna, kumulatywna, zapasowa), prowadzących w prawie polskim do przypisania odpowiedzialności solidarnej".Przypisanie odpowiedzialności kwestią wykładni prawa
"Twierdzenie, że przypisanie odpowiedzialności odszkodowawczej jest bardziej kwestią wykładni prawa niż ustalania związku przyczynowego zdaje się też wybrzmiewać w polskiej doktrynie, która podkreśla odmienność prawniczego (normatywnego) związku przyczynowego od filozoficznie czy empirycznie pojmowanego związku przyczynowego: «zaznacza się specyficzne ujęcie kauzalności w prawie cywilnym, różne od ontologicznego, co zarazem przemawia za uznaniem, iż chodzi w nim o teorię odpowiedzialności, a nie związku przyczynowego w rozumieniu filozoficznym» oraz że «relewancja powiązania przyczynowego między zdarzeniem szkodzącym i jego następstwami w sferze interesów poszkodowanego stanowi wynik obowiązywania normy prawnej, nie zaś jedynie istnienia związków kauzalnych w rozumieniu filozoficznym». Ciekawe, że w okresie PRL-u adekwatna teoria przyczynowości była atakowana za to, że: «[p]rowadzi […] do utożsamienia […] związku przyczynowego i winy», oznacza «tworzenie jurydycznej przyczynowości, charakterystycznej wyłącznie dla zjawisk prawnych, która oderwana jest od obiektywnie istniejącej» oraz «ostateczne rozstrzygnięcie pozostawione zostaje swobodnej ocenie sędziego, co sprzyja łamaniu praworządności»".
W poszukiwaniu nowego uzasadnienia przypisania odpowiedzialności
"W doktrynie prawa cywilnego coraz częściej powstaje natomiast pytanie o zastąpienie odpowiedzialności opartej na związku przyczynowym przez odpowiedzialność wynikającą ze stopnia przyczynienia się kauzalnego do powstania szkody (często określanego procentowo) i wprowadzenia odpowiedzialności częściowej za szkodę. Okazuje się, że trudności z empirycznym wykazaniem związku przyczynowego prowadzą do poszukiwania innego uzasadnienia dla przypisania odpowiedzialności – zasady słuszności, prawdopodobieństwa spowodowania szkody, narażenia na niebezpieczeństwo etc. Przypisanie odpowiedzialności zależy zatem od sposobu wykładni prawa, a związek przyczynowy (konieczny czy adekwatny) i tak podlega przemianom pod wpływem wykładni i skutkuje tworzeniem podtypów związku przyczynowego, w tym przyczynowości konkurencyjnej (alternatywnej, kumulatywnej, zapasowej). Innymi słowy, problemy i sposoby ich rozwiązania pozostają te same, a kluczem jest podstawa przypisania odpowiedzialności".
Szkoda przypisana kilku sprawcom jednocześnie
"We współczesnym prawie co do zasady stosuje się związek przyczynowy sine qua non – zarówno co do przypisania odpowiedzialności, jak i w odniesieniu do oceny wysokości odszkodowania, które inaczej niż w lex Aquilia ma wyłącznie funkcję kompensacyjną. W prawie polskim na pierwszym etapie stosuje się warunek sine qua non dla ustalenia zbioru przyczyn danej szkody, lecz następnie – zgodnie z zaleceniem sformułowanym jeszcze przez Stanisława Wróblewskiego na potrzeby austriackiego ABGB – wybiera się te przyczyny, które są uznawane za naturalne, typowe, prawdopodobne zgodnie z doświadczeniem życiowym, a zatem to, co uznajemy za adekwatne przyczyny szkody […]. Złagodzona forma powiązania przyczynowego ma jednak u swoich podstaw związek sine qua non. W przepisie art. 441 k.c. ustala się solidarną odpowiedzialność kilku sprawców szkody, o ile szkoda jest niepodzielna oraz każdemu z nich można przypisać odpowiedzialność odszkodowawczą (wg adekwatnego związku przyczynowego). Sytuacja, w której kilku sprawców niezależnie od siebie dokonuje czynów, które oddziałują na poszkodowanego, jest zatem przesłanką solidarnej odpowiedzialności. Kluczem jest zrozumienie, kiedy szkodę można przypisać kilku sprawcom jednocześnie".
Wystarczające, lecz niekonieczne warunki szkody
"W sytuacji, gdy szkoda powstała na skutek działania kilku podmiotów, lecz działanie każdego z nich mogło samodzielnie spowodować całość szkody, wówczas «każda przyczyna była zatem wystarczającym, lecz niekoniecznym warunkiem dla powstałego skutku», stąd powstaje problem przypisania odpowiedzialności, a zatem nie jest spełniony klasyczny warunek sine qua non. Sposobem na uniknięcie problemu braku odpowiedzialności jest odejście od testu sine qua non na rzecz lżejszych powiązań przyczynowych z uwagi na wymogi polityki prawa i słuszności – np. w prawie niemieckim wystarczy zależność przyczynowa pomiędzy rozpatrywaną przyczyną a skutkiem, ale nie w znaczeniu sine qua non; podobnie w prawie amerykańskim, gdzie wprowadza się test «istotnego czynnika» albo test NESS – czy obie okoliczności stanowią naturalne przyczyny szkody. W prawie polskim jest jasne, że oba podmioty odpowiadałby solidarnie […]".